Natura 2000

Natura 2000 is een Europees netwerk van beschermde natuurgebieden op het grondgebied van de lidstaten van de Europese. Dit netwerk vormt de hoeksteen van het beleid van de EU voor behoud en herstel van biodiversiteit. Natura 2000 is niet alleen ter bescherming van gebieden (biotopen), maar draagt ook bij aan bescherming van soorten en hun ontstaans-/leefgebieden.

De biodiversiteit (soortenrijkdom) in Europa gaat al decennia achteruit. Bescherming van flora en fauna is daarom voor veel Europese regeringen onderdeel van beleid. Op enig moment is besloten om natuurbescherming ook in Europees verband aan te pakken. Doelstelling is dat verlies aan soorten planten en dieren in 2020 is gestopt en er zo veel mogelijk is hersteld.

De Europese Commissie draagt financieel bij aan essentiële beschermingsmaatregelen van Natura 2000 via subsidies, zoals uit het LIFE+-fonds. Het EU LIFE+-fonds beschikt tussen 2007 en 2013 voor de gehele Europese Unie over een budget van meer dan 800 miljoen euro voor natuur- en biodiversiteitsprojecten en projecten met goede praktijkvoorbeelden in Natura 2000-gebieden.

Overzicht van de Natura 2000 gebieden in Nederland. Grijs = 166 Natura 2000 gebieden met Europese beschermingsstatus (Habitatrichtlijn). Lila = 118 Natura 2000 gebieden (voormalig PAS-gebieden), met voor stikstof overbelaste habitattypen en leefgebieden van (dier)soorten. (© Tauw).

Het Natura 2000-netwerk omvat alle gebieden die zijn beschermd op grond van de Vogelrichtlijn van 1979 en de Habitatrichtlijn van 1992. De oppervlakte van het netwerk is meer dan 850.000 km² en beslaat circa 18% van het grondgebied van de lidstaten.

De aanwezigheid van een Natura 2000-gebied heeft invloed op ruimtelijke ordening en gebruik door verkeer, landbouw en industrie. Zo mogen veebedrijven in of nabij een Natura 2000-gebied niet te veel ammoniakuitstoten, en bedrijfsterreinen en wegen mogen maar een beperkte geluidshinder geven, afhankelijk van de te beschermen flora- en faunasoorten. Naast beperkingen voor een aantal sectoren biedt Natura 2000 tegelijkertijd mogelijk ook kansen voor bijvoorbeeld recreatie. De Europese Commissie heeft als wettelijk kader de Vogelrichtlijn van 1979 en de Habitatrichtlijn van 1992 om de bescherming en het behoud van Natura 2000-gebieden af te dwingen.

Natura 2000 in Nederland

Op 19 mei 2003 is de Nederlandse regering gestart met het aanmelden bij de Europese Commissie van gebieden als speciale beschermingszone, oftewel habitatrichtlijngebieden. Daarnaast waren al vogelrichtlijngebieden aangewezen. Het gaat inmiddels om ruim 160 gebieden (per december 2013). Naast gebieden op het land betreft het ook gebieden in water zoals de Doggersbank, Klaverbank, Vlakte van Raan en de Noordzeekustzone 2. In totaal beslaan deze vier gebieden 7.330 km² van de Nederlandse Noordzee.

Op basis van de Natuurbeschermingswet van 1998 dient voor de gebieden die definitief zijn aangewezen binnen drie jaar een Beheerplan Natura 2000 te worden vastgesteld. Dat beheerplan is vervolgens zes jaar geldig. Daarop volgt een nieuw plan of bijstelling van het vorige plan.

Nederland kent tevens het Natuurnetwerk Nederland, een netwerk van natuurgebieden die de ecologische hoofdstructuur (EHS) van Nederland vormen. De overheid streeft ernaar om in 2020 meer dan 750.000 hectare natuurgebied deel uit te laten maken van de EHS. In Nederland maken de Habitatrichtlijngebieden geheel en de Vogelrichtlijngebieden gedeeltelijk onderdeel uit van de EHS en ongeveer 45% van alle EHS-hectares op het land is ook Natura 2000-gebied.

Totstandkoming Natura 2000-gebied

De totstandkoming van een Natura 2000-gebied gaat in vijf stappen: aanmelding, aanwijzing, maken beheerplan, inspraak en verlening vergunningen. Nadat een gebied is aangewezen door de rijksoverheid werkt deze samen met andere betrokken partijen (bijvoorbeeld natuurbeschermingsorganisaties of ondernemers) aan een beheerplan Natura 2000. Hierin staat wat moet gebeuren om de natuurdoelen voor dat gebied te halen en wie dat gaat doen. Ook staat erin welke activiteiten in het gebied mogen plaatsvinden zonder dat daar een vergunning voor nodig is. Deze activiteiten mogen de natuur niet schaden. Verder moeten de beheermaatregelen haalbaar en betaalbaar zijn. In het beheerplan staan derhalve afwegingen tussen de belangen van de natuur en andere sectoren.

Aanvankelijk werkten de ministeries en provincies die betrokken zijn bij Natura 2000 samen in het Interbestuurlijk Regiebureau Natura, om te coördineren. Dit bureau had ondersteuning van een Steunpunt Natura 2000 dat hielp bij de totstandkoming van de beheerplannen door kennis te ontsluiten. Nadat Regiebureau en Steunpunt in 2011 waren opgeheven, vallen alle activiteiten nu onder de Regiegroep Natura 2000.

Discussie niet nieuw

In de Natuurbeschermingswet wordt de Natura 2000-gebieden onder meer bescherming tegen verstoring geboden. Verstoring leidt tot strafrechtelijke vervolging. Al eerder vreesden diverse sectoren in ons land, zoals landbouw, beroepsvisserij, luchtvaart en recreatie, dat de regels te onduidelijk zouden zijn en ze hiervan schade zouden ondervinden. De bezorgdheid leidde in 2010 tot brede politieke discussie en vertraging van besluitvorming. Negen jaar later volgt de ‘stikstofcrisis’.

Links:

Afbeeldingen: boven: Natura 2000-gebied, Schoorl, © Provincie Noord-Holland • onder: overzicht Natura 2000-gebieden in Nederland en België.
Laatst bijgewerkt: 23-10-2019.

« terug naar Stikstofcrisis print pagina