In de hallenbouw worden spanten en portalen steeds verder van elkaar geplaatst. De hart-op-hartmaat van de kolommen en liggers wordt zó groot, dat gordingen nodig zijn om de dakplaten te dragen. In het verleden werden hiervoor vooral houten gordingen of warmgewalste stalen U-profielen toegepatst. In toenemende mate worden hiervoor dakgordingen gebruikt van koudgevormde stalen C- of Z-profielen. De profielen zijn immers licht, dus handzaam en bovendien vanuit de fabriek voorzien van een conserveringslaag. Daarbij is er een grote vormvrijheid: vrijwel alle profielen (qua doorsnedevorm, profielhoogte en - breedte en staaldikte) zijn te maken met een zetbank of met een profielwals. Geavanceerde apparatuur heeft nog meer vervormingsmogelijkheden zoals ponsen en stansen.

Dakgordingen van koudgevormd staal (in dit geval donkergekleurd). Uitbreiding bedrijfsgebouw DORC 3, ontw. en foto: HDK architecten

Dakgordingen

Gordingen liggen in het dak en lopen – evenwijdig aan de langsgevels – tussen of over de dakliggers (of dakspanten). Gordingen worden gebruikt om de dakplaten te ondersteunen, wanneer de afstand tussen de dakliggers te groot is voor de dakplaten. Grote liggerafstanden zijn bijvoorbeeld gewenst bij distributiecentra, waar dockshelters het stramien of bij hallen met grote deuropeningen in de gevels zoals een hangaar.

Dockshelters. Bedrijfsgebouw Schmidt Zeevis Rotterdam, ontw.: Alsemgeest Design & Build, foto: Nico Alsemgeest

Voor de gordingen kan de ontwerper kiezen uit warmgewalste en koudgevormde profielen. Een reden om te kiezen voor koudgevormde profielen is dat het eigen gewicht tot 30% lager kan zijn dan dat van warmgewalste profielen. Wanneer de gording echter deel uitmaakt van een windverband (waarin ook drukkrachten optreden) of wanneer plaatselijk een grote geconcentreerde belasting optreedt, kan beter voor de gording een warmgewalst profiel worden gekozen.

Voor koudgevormde gordingen worden hoofdzakelijk Z- en Σ-profielen gebruikt. Σ-profielen zijn over het algemeen wat duurder, maar ze hebben een meer efficiënte profieldoorsnede. Dit maakt deze profielen geschikt voor grotere overspanningen wanneer doorbuiging maatgevend is.

Dakgordingen van koudgevormd staal. BuildinG, ontw.: De Unie architectenen, foto: abtWassenaar

Voor de randgordingen wordt vaak gekozen voor een koudgevormd C-profiel. Dit profiel heeft één dichte vlakke zijde, waardoor het eenvoudig is om de bouwkundige aansluiting te maken is. De tabel hieronder geeft de belangrijkste verschillen tussen koudgevormde en warmgewalste profielen. Koudgevormde gordingen hebben hart-op-hart afstanden (van ongeveer 1,6 tot 2,5 m) die kleiner zijn dan die van warmgewalste gordingen.

Wandregels

Sandwichpanelen in de gevel worden doorgaans verticaal gemonteerd op een aparte ondersteuningsconstructie in de vorm van regels. Er is altijd een regel aan de onderzijde (bevestigd aan of op de betonnen fundering) én aan de bovenzijde (soms is deze regel gecombineerd met de randligger in het dak). Afhankelijk van de hoogte van de gevel zijn eventueel nog tussenregels nodig. De regels kunnen tegen de kolommen worden gemonteerd óf tussen de kolommen worden aangebracht. Regels die vóór de kolommen langslopen zijn doorgaans altijd koudgevormde profielen. De gevelmontage wordt hierdoor niet gehinderd door stabiliteitsverbanden die altijd tussen de kolommen zijn gemonteerd. Het nadeel is echter dat de gevelkolommen ten opzichte van de gevel zijn teruggeplaatst, waardoor het nuttig vloeroppervlak afneemt. Regels die tussen de kolommen lopen vergen meer werk (kopplaten en laswerk) en zijn doorgaans altijd gewalste profielen (INP, HE of een buisprofiel). De regels kunnen worden opgenomen in de stabiliteitsverbanden en vormen eventueel tevens de randligger in het dak.

Wandregels van koudgevormd staal als deel van de achterconstructie ter ondersteuning van de gevel. Koel- en vrieshuis Cool Port, ontw. en foto: Bogaerds architecten en ingenieurs

De ondersteuningsconstructie (regels of stijlen) moet in één vlak liggen: een afwijking van maximaal 5 mm is in het algemeen toelaatbaar. De dimensionering en de onderlinge afstanden van de stijlen of regels volgen uit een sterkteberekening. Voor sandwichpanelen in schuine daken geldt min of meer hetzelfde. In plaats van een stijl- en regelwerk worden de panelen bevestigd op gordingen of ze lopen direct van dakligger naar dakligger of van dakspant naar dakspant.

Literatuur

Meer informatie over de publicaties is te vinden door op de afbeelding van de cover of de titel van het boek te klikken. Daar is ook de mogelijkheid om deze publicatie te downloaden (als deze gratis is) of deze te bestellen (als deze niet gratis is).

Gratis • Webpagina waar gewenste eigenschappen in te voeren zijn om een bijbehorend profiel te vinden. Webpagina Geometrie staalprofielen
	Gratis • 'Staalprofielen' is een gratis app (voor iOS, Android en Windows) met de afmetingen, de belangrijkste technische gegevens en de beschikbare staalsoorten van profielen die bij handelaren van de Staalfederatie op voorraad liggen of binnen drie werkdagen leverbaar zijn. De inhoud is gebaseerd op de publicatie 'Wegwijzer Constructiestaal'. app Staalprofielen 3.0 (iOS , Android en Windows), Bouwen met Staal, Zoetermeer 2017.
In de 'Wegwijzer Constructiestaal' staat alle belangrijke informatie over stalen halffabrikaten voor constructiedoeleinden handzaam bij elkaar in één boekje. Het is een gezamenlijke publicatie van Bouwen met Staal en de Staal Federatie Nederland (SFN). Samengevat vindt u in dit boekje informatie over het voorraadprogramma, de technische gegevens en de draagkrachtgrafieken. C.H. van Eldik (samenst.), Wegwijzer Constructiestaal, Bouwen met Staal, Zoetermeer 2013 (2e druk), ISBN 978-90-72830-88-3, formaat 10x17 cm, 148 p.