Staal is een waardevol bouwmateriaal voor duurzame, energiezuinige gebouwen. Staalconstructies zijn relatief dun en licht en hebben daarom een kleine thermische massa. Daarnaast biedt staal als geen ander mogelijkheden voor constructies in gebouwen met allerlei vormen. Recente voorbeelden van veelzijdigheid van staal in gebouwen waar energiezuinigheid een belangrijke rol speelt zijn de California Academy of Sciences in San Francisco (VS) van Renzo Piano Building Workshop uit Genua (IT) en de uitbreiding van de European Investment Bank in Luxemburg (LU) van Ingenhoven Architects uit Düsseldorf (DE).

California Academy of Sciences

Foto: Tom Fox

De vernieuwde California Academy of Schiences in San Francisco (VS) van Renzo Piano Building Workshop bestaat grofweg uit een collectief van losstaande volumes, dat een transformatie onderging door toevoeging van een gemeenschappelijk dak.

De vorm van het dak zorgt voor een natuurlijke ventilatie binnen het gebouw. Foto: Stefano Goldberg

Het dak van het natuurwetenschappelijk instituut is uitgevoerd als een glooiend groen landschap, met daaronder – ter plaatse van glooiingen in het dak – glazen bolvormige dozen. Samen creëren ze een schoorsteeneffect, dat de ‘motor’ is achter een passief klimaatsysteem. Onder de glooiingen in het dak verzamelt zich lucht, die is opgewarmd door onderzoeksapparatuur in het gebouw en door de medewerkers en de bezoekers van het gebouw. De vernauwing tussen het dak en de onderliggende bollen versnelt de luchtbeweging, zodat de natuurlijke trek in het hele gebouw effect heeft. Koude lucht wordt zo via de gevels het gebouw ingezogen, zonder tussenkomst van ventilatoren. Voor een groot deel van het gebouw is airconditioning daarom niet nodig.

Foto: Nic Lehoux

De vorm van het glooiend dak en van de bolvormige, glazen dozen eronder is mogelijk door de stalen draagconstructie eronder, die de vormen nauwgezet volgt. Dergelijke vormen zijn met andere dragende constructiematerialen minder eenvoudig uit te voeren. Staal is ook ingezet als drager van de glazen constructie van het dak boven het atrium middenin het gebouw. Ook dat glasdak volgt de glooiing in het dakvlak – en tegelijkertijd de stand van de zon, om de zonnecellen die in het glas zijn opgenomen optimaal rendement te geven. Het glas wordt gedragen door een stalen draagconstructie, die de vorm van het glasdak nauwgezet volgt.

Foto: Nic Lehoux

De California Academy of Sciences kreeg 54 punten van de maximaal 69 punten op de LEED-rating for Commercial Building van 2008. Die score is goed voor de kwalificatie Platinum.

Meer informatie over de California Academy of Sciences: www.rpwb.com

De LEED-schaal is in 2009 herzien. Meer informatie is te vinden op: www.usgbc.org

De European Investment Bank

Als uitbreiding op de bestaande gebouwen van de European Investment Bank in Luxemburg, ontwierp het Duitse Ingenhoven Architects uit Düsseldorf een kantoorgebouw, dat onlangs de hoogste score haalde op de BREAAM-schaal voor duurzame gebouwen.

Het gebouw bestaat uit een zigzaggend kantoorvolume met tien verdiepingen, waarover een langgerekte, glazen stolp is gezet. De stolp is 35 m. hoog en 170 m. lang en heeft een oppervlak van 11.000 m2.

Bij het ontwerp voor het kantoorgebouw stonden klimaatoverwegingen voorop. De enorme restruimten rondom het kantoorvolume zijn uitgevoerd als atria en wintertuinen, die als bufferzones werken. De wintertuinen aan de noordkant worden niet verwarmd en ook niet gekoeld en zijn daarom een ‘extra stap’ in het verschil tussen de temperatuur van de buitenlucht en van de kantoorruimten. In de winter hebben de wintertuinen een warmere temperatuur dan de buitenlucht en zijn daarom prettiger om in te verblijven dan de echte buitenruimte. In de zomer zorgen planten in de wintertuinen voor een hogere luchtvochtigheid, die het mogelijk maakt om koele lucht vanuit de wintertuinen de kantoorruimten in te zuigen.

In de atria en binnentuinen is het gevoel van ‘buiten zijn’ op de begane grond sterk aanwezig. De glazen stolp van het gebouw is uitgevoerd als een volledig stalen constructie, waarin panelen met isolatieglas zijn opgehangen. Door staal als constructiemateriaal toe te passen, is de constructie slank en sterk tegelijk. De aanwezigheid van forse planten zorgt voor de rest.

Het gebouw van de European Investment Bank werd in 2009 onderscheiden met de hoogste BREEAM-rating: ‘excellent’, nadat het eerder de rating ‘very good’ had gekregen. De hogere score is onder meer het gevolg van toepassing van meer groen en sportfaciliteiten voor kantoormedewerkers en een verbeterde aansluiting op het openbaar vervoer.

BREEAM staat voor Building Research Establishment Environmental Assessment Method en werd in 1998 geïntroduceerd door het Building Research Establishment (BRE): een Engelse onderzoeksinstantie die vergelijkbaar is met het Nederlandse TNO. Er bestaat ook een Nederlandse BREEAM-rating: BREEAM-NL. BREEAM-NL wordt beheerd door de Dutch Green Building Council. Op 8 september 2009 is de definitieve BREEAM-NL vastgesteld.

Meer informatie over het gebouw van de European Investment Bank: www.ingenhovenarchitects.com

Meer informatie over BREEAM is te vinden op www.breeam.org en op www.breeam.nl

Foto’s European Investment Bank: Ingenhoven Architects