Vernieuwing als drijfveer

Innovatie, ‘t zit in het DNA van de Van Gendthallen in Amsterdam. Bijna honderd jaar lang zijn de vijf geschakelde hallen het toneel geweest van bijzondere, soms opzienbarende innovaties in de machine-industrie. Naar verwachting eind 2022 opereert het complex als epicentrum voor pioniers in de technologie, kunsten en design. Voor de benodigde restauratie en renovatie van het leegstaande Rijksmonument kwam een team met Braaksma & Roos Architectenbureau met een concept dat evenmin gespeend is van vernieuwing.

Leidende ambitie binnen het herontwikkelingsproject is om door innovatief te restaureren en renoveren de toon te zetten voor toekomstige herontwikkelingsprojecten. Daarnaast dient het project een belangrijke bijdrage te leveren aan de duurzaamheidsambitie van de gemeente Amsterdam. Daarom worden de daken van de hallen belegd met pv-panelen voor de eigen energievoorziening, worden ramen, vloeren en daken geïsoleerd, doen lage-temperatuur verwarming en koeling en wko met warmtepomp hun intrede en keren de stoomkappen van weleer terug omwille van de natuurlijke ventilatie.

De terugkeer van de stoomkappen repareert niet alleen het profiel van het hallencomplex, het is wellicht ook exemplarisch voor het streven binnen dit project naar doeltreffend en betekenisvol hergebruik van oorspronkelijke constructies en bouwdelen. Zo gaat de oude spoorlijn, vroeger de logistieke koppeling tussen de vijf hallen, opnieuw verbindend werken als centrale promenade. Met de promenade, horecavoorzieningen en verschillende, publiektoegankelijke functies gaat het hallencomplex een hechte relatie aan met de wijk Oostenburg. Deze wijk ondergaat momenteel de transformatie van verlaten fabrieksterrein tot vitaal stadsgebied.

Min of meer gelijktijdig worden de Van Gendthallen, na tientallen jaren van leegstand of tijdelijk gebruik, onder handen genomen. Het ensemble van vijf verschillende geschakelde hallen, gezamenlijk goed voor 13.000 m², is eind 19^e eeuw ontworpen door (en vernoemd naar) A.L. van Gendt. Hij heeft het hallencomplex opgevat als een ‘flexibele schil’ die berekend is op voortdurend veranderend gebruik. Weliswaar is de gebouwfunctie altijd industrieel geweest, maar vanuit de pragmatiek van die functie is het complex steeds weer aangepast aan nieuwe gebruikseisen, bijvoorbeeld door openingen in de gevels te maken of deuren dicht te zetten.

Desondanks hebben de constructieve componenten van het complex, waaronder de robuuste vakwerkkolommen en de ragfijne kapconstructies met hun langgerekte lichtstraten de tand des tijds prima doorstaan. Ook na de transformatie blijven zij een sleutelrol spelen in de ruimtelijke beleving van de hallen. Waar ooit locomotieven werden gebouwd, scheepsschroeven gegoten en de eerste dieselmotoren vervaardigd, gaan over pakweg twee jaar kunstenaars en (startende) ondernemers aan de slag, komen de wijkbewoners gewoon even op bezoek en zijn de Van Gendthallen in gerevitaliseerde en toekomstbestendige toestand teruggeven aan de stad.

Projectgegevens:

Locatie: Jacob Bontiusplaats, Oosterburgereiland, Amsterdam • Verwachte oplevering: eind 2022 • Opdracht: Van Gendthallen B.V. • Ontwerp: Braaksma & Roos Architectenbureau • Projectmanagement: Peak Development • Constructief advies: IMd Raadgevende Ingenieurs • Installatie-advies: Ingenieursburo Linssen • Advies bouwfysica en brand: Nelissen ingenieursbureau • Foto's: Braaksma & Roos Architectenbureau • Redactie: Arend Dolsma (Bouwen met Staal), november 2020