Razendsnel bouwen voor de Brexit

Het Verenigd Koninkrijk staat aan de vooravond van daadwerkelijke uittreding uit de Europese Unie. Daarom moet het Europees Medicijn Agentschap (EMA) haar zetel in Londen ‘in no time’ verruilen voor een vestiging op EU-grondgebied. Amsterdam is de uitverkoren locatie. Daartoe wordt op de Zuidas in rap tempo een 81 m hoge kantoortoren opgetrokken, ‘tailor made’ ontworpen door architect Fokke van Dijk van het Rijksvastgoedbedrijf en uitgewerkt door MVSA Architects.

De nieuwe toren – 39.000 m² groot – verrijst op hoge snelheid. Na de opdrachtverlening, 8 maart 2018, ging begin mei van dat jaar de eerste paal de bodem in en werd 18 september het hoogste punt van de kern gevierd. De oplevering staat voor 15 november 2019, na slechts 1,5 jaar bouwen.

Toch komt dat voor EMA te laat. De Europese organisatie – belast met de inspectie van nieuwe geneesmiddelen op kwaliteit en veiligheid voordat ze de Europese markt op mogen – moet al op 29 maart 2019 Londen hebben verlaten. Daarom nemen de 900 medewerkers per die datum eerst hun toevlucht tot het verbouwde Sparkgebouw bij Amsterdam-Sloterdijk. Eind 2019 volgt de verhuizing naar de nieuwbouw op de Zuidas, op steenworp afstand van station Amsterdam RAI.

De 81 m hoge EMA-toren telt straks 19 verdiepingen. Van het totale vloeroppervlakte van 39.000 m² is zo’n 27.500 m² toebedeeld aan de kantoorfunctie. Het leeuwendeel wordt ingericht als open kantoortuin, maar per verdieping zijn ook individuele werkplekken en stilteruimten bedacht. Zo’n 11.500 m² gaat op aan vergader- en congreszalen, ontsloten door foyer, receptie en restaurant. Exterieur en interieur van de toren passen bij een wetenschappelijke organisatie als EMA: rustig, regelmatig en rationeel.

Opdrachtgever Rijksvastgoedbedrijf heeft de uitvoering van het project gegund aan Dura Vermeer, op basis van Design, Build & Maintain. Direct na de gunning is Heijmans bij contracthouder Dura Vermeer aangehaakt. Zij vormen nu Bouwcombinatie EMA. Binnen de DBM-constructie werkt MVSA Architects aan de uitwerking van het voorontwerp van Fokke van Dijk. OKRA Landschapsarchitecten is aangetrokken voor het ontwerp van het terrein, daktuin en verticale tuin, Fokkema & Partners voor het interieur, DWA voor installatieadvies, DMGR voor bouwfysica en brandveiligheid en SDR Elektrotechniek en Van Dorp voor de installaties. Van Rossum Raadgevende Ingenieurs zit in het team als constructief ontwerper.

Over de opleverdatum valt niet te twisten: 15 november 2019 en ‘geen dag later’, op straffe van fikse boetes. Daarom zijn alle pijlen gericht op zo snel mogelijk bouwen met geprefabriceerde elementen: maatvast, weersonafhankelijk én snel leverbaar aan de bouwplaats. Voor de hoofddraagconstructie viel de keuze op een staalskelet dat ‘snel, als Mecanoo in elkaar kan worden gezet’, aldus het Rijksvastgoedbedrijf. De stabiliteitskern van de toren is van gestort beton. Een glijbekisting kreeg hier de voorkeur boven klimbekisting of bouwen met prefab-betonnen onderdelen, om zo het aantal hijsbewegingen te minimaliseren. Montage van de gevelelementen vindt plaats vanaf de verdiepingvloeren, zonder steigers.

De installaties worden eveneens opgebouwd uit geprefabriceerde, vaak modulaire componenten. De installatiefase kan bovendien eerder starten omdat de installatietechniek is voorzien op de vierde verdieping in plaats van in de top van de toren. Zodra de vierde verdieping is gebouwd, kunnen installatietechniek en ruwbouw parallel lopen.

Ook in de programmering- en ontwerpfasen is flinke tijdwinst geboekt. Zo startte het Rijksvastgoedbedrijf al met het voorontwerp en met de aanbesteding nog voordat de komst van EMA naar Amsterdam helemaal beklonken was. Direct na de gunning zijn scrumsessies belegd om de vertaling van de eisen in het voorlopig ontwerp nog eens gezamenlijk te controleren en (mede) daarmee discussies en tijdverlies in het verdere ontwerpproces te voorkomen. Door de verificatieplannen gefaseerd te accepteren, zijn bestellingen voor materialen en materieel eerder geplaatst en is de ruwbouw eerder begonnen.

‘Excellent’ in BREEAM en een Bijna Energie Neutraal Gebouw (BENG) zijn de concrete duurzaamheidsdoelen in het project. Om deze doelen te halen, wordt 50% van de energiebehoefte duurzaam opgewekt, onder andere via PV-panelen. Andere duurzame maatregelen zijn de ondergrondse opslag van regenwater voor hergebruik, een insectenhotel in de daktuin, nestkasten in de gevel en een grote fietsenstalling en OV-voorzieningen in de directe nabijheid om de gebruikers van het gebouw aan te moedigen de auto thuis te laten.

Na oplevering ontfermen Heijmans en Van Dorp zich nog 20 jaar lang over het onderhoud van de EMA-toren.

• Rijksvastgoedbedrijf

• MVSA Architects

• EMA

• Impressies: Rijksvastgoedbedrijf.