Duurzame schatbewaarder

Sinds de zomer van 2020 in gebruik, 13 september 2021 feestelijk geopend door toenmalig demissionair minister Ingrid van Engelshoven van OCenW en onlangs weer positief in het nieuws door toekenning van een internationale BREEAM Award 2022: het CollectieCentrum Nederland in Amersfoort. Dankzij een afgewogen selectie van duurzaamheidsmaatregelen, waaronder diverse bouwkundige slimmigheden, haalde het ontwerp van cepezed een score van 91.62% in BREEAM en daarmee de kwalificatie ‘Outstanding’. Dat was goed voor een BREEAM Award in de categorie ‘Public Sector Project – Post Construction’.

In het ruim 30.000 m² grote complex in de Amersfoortse wijk Vathorst, op steenworp afstand van de A28, hebben het Rijksmuseum, het Nederlands Openluchtmuseum, Paleis Het Loo en de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed kunstcollecties ondergebracht die (tijdelijk) niet voor publieke expositie in aanmerking komen. De vier hoofdgebruikers hebben er in totaal zo’n half miljoen kostbaarheden in bewaring gesteld, uiteenlopend van sculpturen en schilderijen tot klokken, sieraden en gebruiksartikelen. Ze stammen uit alle tijdsgewrichten en uit alle lagen van de bevolking. Koninklijke tronen en adellijke meubels gaan er samen met klassieke fietsen en arrensleeën van de ‘gewone burger’. De kunstvoorwerpen zijn niet per instelling opgeslagen, maar naar aard, type en periode. Zo wordt de verwantschap tussen de collecties duidelijk(er).

Ook al heeft het CC NL primair een opslag- en geen publieksfunctie, aan inpandige activiteit geen gebrek. Zo beschikt het gebouw over een röntgenkamer, een fotostudio en speciale quarantaineruimten waar museale stukken via vrieskou of zuurstofonttrekking worden ontdaan van schadelijke schimmels en insecten. De twee grote ateliers voor inspectie en restauratie van kunstwerken staan tevens open voor andere culturele instellingen dan de vier hoofdgebruikers. Collega-musea kunnen in het CC NL terecht voor bruikleen en op afspraak zijn onderwijs- en onderzoeksactiviteiten mogelijk.

‘Kop’, ‘hals’ en ‘romp’ zijn de logische benamingen voor de drie, onderling verbonden delen waaruit het complex is geformeerd. De entree en kantoren voor de medewerkers bevinden zich als vanzelfsprekend in de transparante kop. Alle faciliteiten voor onderhoud en reparatie van de objecten – ateliers, röntgenkamer, fotostudio, vriescel en quarantaineruimten – zijn verzameld in de hals. Het eigenlijke depot is vervat in de romp: een gesloten blok van vier bouwlagen met overspanningen van 8,1 m voor een maximale functionele flexibiliteit. De romp huisvest ook de speciale voorzieningen, zoals de koelcel voor audiovisueel materiaal. Een extra grote ruimte op de begane grond van dit gebouwdeel biedt onderkomen aan de extra grote en zware objecten, waaronder een heus historisch draaiorgel.

Omwille van de duurzaamheid van het gebouw én afdoende bescherming van de kunstcollecties is het staalskelet van het depot toegerust met sterk geïsoleerde gevels en dak. In tegenstelling tot de omhulling is de begane-grondvloer juist níet geïsoleerd, maar staat in direct contact met de ondergrond om zo als een temperatuurbuffer te werken. Mede hierdoor heerst in het gebouw een vrij constante basistemperatuur (tussen 12 en 15 ºC) en is voor de klimaatbeheersing een minimum aan installaties nodig.

Heeft het depot een RC van 10, in de hals en de kop van het gebouw volstaat een RC van 6. Hier wordt gebruik gemaakt van warmte- en koudeopslag en van een grijswatersysteem, onder meer voor het doorspoelen van de toiletten. Het CCN NL voorziet in de eigen energiebehoefte via ruim 2.100 zonnepanelen, verspreid over een dakoppervlakte van 3.600 m².

Duurzaam betekent ook: vriendelijk voor mens, dier en plant. Rondom het CCN Nl hebben flora en fauna alle kans te floreren in een ‘groen’ landschap met een natuurlijk bassin dat het regenwater opvangt en fungeert als infiltratievoorziening voor de omringende begroeiing. De 30 medewerkers van de verschillende instellingen worden op hun wenken bediend met een heldere gebouwindeling, ruime transportzones en comfortabele ateliers die vanuit de patio en via de sheddaken alle benodigde daglicht ontvangen.

Met deze keur aan uiteenlopende duurzaamheidsmaatregelen heeft het project, zowel bij ontwerp als oplevering, het BREEAM-certificaat Outstanding (vijf sterren) in de wacht gesleept. Met BREEAM-score van 91,62% staat het CC NL op dit moment op 15^e plaats van de ranglijst van meest duurzame gebouwen in Nederland.

Projectgegevens:

Locatie: Verbindingsweg, Amersfoort • Omvang: 31.500 m² (bvo) • Opening: september 2021 • Oplevering: april 2020 • Start bouw: mei 2018 • Opdracht: Rijksmuseum, Amsterdam • Gebruikers: Rijksmuseum, Nederlands Openluchtmuseum, Paleis het Loo en Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed • Architectuur: architectenbureau cepezed • Interieurontwerp: cepezedinterieur • Constructief advies: ABT Delft • Advies bouwfysica, akoestiek, brandveiligheid en duurzaamheid: Peutz • Installatieadvies: Valstar Simonis • Landschapsontwerp: Ruijzenaars Landscapes • Lichtontwerp: Herman Kuijer • Hoofduitvoering: Visser & Smit Bouw • Bouwkundig aannemer: G&S Bouw • Staalconstructies: Brink Staalbouw • E-installaties: ULC Installatietechniek en Bectro Installatietechniek • W-installaties: Kropman Installatietechniek • Foto’s: cepezed | Lucas van der Wee; Werry Crone | CC NL, CC NL • Redactie: Arend Dolsma (Bouwen met Staal), mei 2022.