Kunststuk in het landschap

Museum Arnhem, bewaarplaats en expocentrum voor hedendaagse toegepaste kunst, ondergaat renovatie en uitbreiding. Het concept voor de museale vernieuwing is van Benthem Crouwel Architects en markeert de terugkeer van de grandeur van de monumentale oudbouw uit 1873 en de intrede van een moderne uitbreiding.

De oorspronkelijke karakteristieken van het museum, naar ontwerp van Cornelis Outshoorn, en zijn bijzondere locatie vormen zowel de uitgangspunten als de uiteindelijke wezenskenmerken van het ontwerp van Benthem Crouwel Architects. Het glooiende landschap waarin het historische gebouw zich bevindt, is doorgezet tot in de museale ruimten. Zalen en gangen zijn toegerust met verdiepinghoge glasgevels waardoor de bezoeker in nauw contact blijft met de omgeving.

Alle vertrekken hebben hun originele, ruimtelijke karakter teruggekregen, de exposities zijn eenvoudig en ‘verstild’ opgezet en de routing is helder, waardoor niets de optimale beleving van de geëxposeerde kunst in de weg staat. Het hoofdgebouw met zijn kenmerkende koepel wordt van binnen opengebroken en vormt straks samen met de museumwinkel en het museumcafé de gerevitaliseerde ontmoetingsplaats voor het publiek en de uitvalsbasis naar de zalen. De beeldentuin wordt via een grote buitentrap bij het museum betrokken.

Eenzelfde connectie met het landschap heeft de nieuwe vleugel aan de westkant van het museum. Deze nieuwbouw biedt een amfitheater met grote tribune waarop bezoekers, ook zonder entreebewijs, kunnen uitkijken over de tuinen, de Rijn, de Betuwe, de spoorbrug bij Oosterbeek en de skyline van Arnhem. Het nieuwe volume ligt op een stuwwal en kraagt aan de zuidzijde zo’n 15 m uit. Zwevend hoog boven het maaiveld beklemtoont de uitkraging de hoogteverschillen in het landschap.

De begane grondvloer van de tweelaagse uitbreiding is bestemd voor kantoren. Op de verdiepingvloer komen de benodigde, nieuwe expositiezalen. Onder de vleugel is een tweelaagse kelder gebouwd met plaats voor het depot van het museum en de archeologische vondsten van de gemeente Arnhem. Om vrij indeelbare vloervelden zonder tussenkolommen en een 15 m lange uitkraging te maken, is de nieuwbouw uitgevoerd met dragende stalen vakwerken in de gevels. Hierop rusten de kanaalplaten van de vloeren en het dak. Ter plaatse van de uitkraging is het dak van staal, omwille van gewichtsbesparing. Om eventuele schade aan de aansluitende oudbouw te voorkomen, is de fundering gemaakt met grondverdringende schroef-injectie palen.

Voor de 15 m uitkraging zou een steigerconstructie nodig zijn. Zo’n constructie zou echter teveel druk uitoefenen op de oude stuwwal en de stabiliteit ervan kunnen aantasten. Daarom is een alternatieve bouwmethode, bekend uit de bruggenbouw, toegepast. De stalen vakwerkconstructie is via een tijdelijke schuifbaan op zijn plaats geschoven. Dat is in twee fasen gedaan. Begin december 2020 is een eerste constructiedeel van 11,4 m lang, compleet met vloeren en dak, op de schuifbaan gezet, opgevijzeld en over de stuwwal geduwd tot ongeveer 8 m voorbij de rand. Begin januari 2021 is een tweede, 4,8 m lang deel, eveneens met vloeren en dak, als een contragewicht aan het eerste deel vastgemaakt en het vakwerk nog eens 7 m verder geschoven tót de uitkraging van 15 m. Daarna is de staalconstructie neergezet op betonkolommen, de schuifbaan ontmanteld en het achterste deel van de constructie geassembleerd. Hiermee haalt de uitbreiding een totale lengte van 86 m. Het kunststukje is terug te zien via www.rotsbouwtmuseumarnhem/journaals

In groter perspectief markeert de nieuwe vleugel de overgang tussen de glooiende Veluwe en het vlakke, uitgestrekte rivierenlandschap van de Betuwe. Om deze overgang te accentueren, wordt de nieuwbouw bekleed met keramische tegels in 14 verschillende tinten. De tint loopt van donkerbruin bij de Utrechtseweg aan de kant van de Veluwe via paars, blauw en groen naar water-reflecterend wit aan de zijde van de Rijn en de Betuwe. In totaal 82.000 ‘unieke’ tegels vinden hun weg naar de gevels van de uitbreiding. Van grote afstand ogen ze hetzelfde, van dichtbij tonen ze de nuances in kleuren en patronen. De tegels worden vervaardigd uit geglazuurd natuurklei. Het glazuur garandeert langdurig behoud van kleur en glans.

Oplevering van de renovatie en nieuwbouw is voor eind dit jaar voorzien.

Projectgegevens:

Locatie: Utrechtseweg 87, Arnhem • Omvang: 5.000 m² • Geplande oplevering: eind 2021 • Start bouw: 2020 • Plaatsing nieuwbouw-constructie: december 2020, januari 2021 • Opdracht: Gemeente Arnhem • Architectuur: Benthem Crouwel Architects • Constructief ontwerp: Pieters Bouwtechniek • Bouwfysisch advies: DGMR • Overige adviezen: ABT, Nelissen Ingenieursbureau, VIBES Building Engineers • Hoofduitvoering: Rots Bouw • Uitvoering: Rouwmaat Groep • Installaties: Alferink Installatietechniek • Staalconstructies: Rijnstaal Alphen • Lancering staalconstructie: De Boer Civiele Technieken • Gevelafwerking (tegels): Koninklijke Tichelaar • Video’s 'lancering' constructie uitbreiding • Animatie 'lancering' constructie uitbreiding • Impressies: Benthem Crouwel Architects • Foto: Pieters Bouwtechniek • Redactie: Arend Dolsma (Bouwen met Staal), april 2021