Culturele hotspot in sculptuur van staal en beton

In het hartje van de stad Groningen (achter de Grote Markt) is vanaf komend najaar het Groninger Forum open voor het kunst- en cultuurminnend publiek. De bonte verzameling aan functies van de nieuwbouw zijn door NL Architects vervat in een 45 m hoge, trapeziumvorm met gevels in verschillende schuinstanden.

In het midden van het volume maakt een verticale incisie ruimte voor een atrium over nagenoeg de gehele gebouwhoogte. De verticale insnijding loopt aan weerszijden op verschillende niveaus in het gebouw door in horizontale openingen van uiteenlopende diepten, breedte en hoogten. Hierdoor ontstaat een landschap van publiek toegankelijke verdiepingvloeren waarop het pluriforme programma van het cultuurcentrum tot zijn recht komt.

In het gebouw is plaats voor onder meer exposities en manifestaties, debatten, talkshows en films. De horecagelegenheden zijn een café op de begane grond, een filmcafé bij de filmzalen en een restaurant met skylounge op de bovenste verdieping. Ook de openbare bibliotheek, de VVV-shop en het Nederlands Stripmuseum zijn in het Forum opgenomen. Dankzij de horizontale en verticale incisies onderhouden de verschillende gebouwfuncties een open relatie met elkaar en met de Groningse binnenstad. Op het dak, op 45 m hoogte, worden de bezoekers getrakteerd op een weids uitzicht over de stad. Een parkeergarage voor 380 auto’s en 1.250 fietsen is beschikbaar in de kelder van het gebouw.

ABT en BAM Advies & Engineering hebben het architectonisch ontwerp vertaald in twee stabiliteitskernen van gestort beton met daartussen stalen vakwerkconstructies. De bouw begon in 2012, maar werd al snel stilgelegd vanwege onzekerheid over de aardbevingsbestendigheid van het gebouw. Na overleg met het ministerie van Economische Zaken, de NAM en de projectpartners kondigde opdrachtgever Gemeente Groningen de bouwstop af om het gebouwontwerp tegen het licht te laten houden op aardbevingsbestendigheid aan de hand van de concept-versie (de ‘groene’ editie) van de NPR 9998 die juist op dat moment beschikbaar kwam. Inmiddels is de richtlijn definitief. De NPR 9998 dient als de leidraad voor het rekenkundig bepalen van de aardbevingsbestendigheid van nieuwe of bestaande gebouwen, bij geïnduceerde bevingen zoals ze in het noorden van ons land kunnen optreden.

Tijdens de bouwpauze hebben de constructeurs het bestaande bouwtechnisch ontwerp opnieuw doorgerekend op aardbevingsbestendigheid. Aan deze re-engineering is meegewerkt door het ingenieursbureau van de gemeente Groningen en BAM Infraconsult met haar geologische kennis. Twee ingenieursbureaus uit Nieuw-Zeeland, Aurecon en Holmes, hebben hun specifieke aardbevingsexpertise ingebracht. De herberekeningen hebben geresulteerd in een pakket aan onderling samenhangende versterkingsmaatregelen. Ze zijn bijeengebracht in één BIM-model waardoor eventuele tegenvallers in de uitvoeringsfase te voorkomen zijn of snel het hoofd te bieden.

Om de hoofddraagconstructie als geheel meer aardbevingsbestendig te maken, zijn de nieuwe kernen toegepast in een hogere betonkwaliteit en met meer wapening. Ook enkele raam- of deuropeningen in de kernen zijn verwijderd of verkleind.

De rood gekleurde onderdelen van de staalconstructies worden verzwaard uitgevoerd.

Van de staalconstructies zijn de kolommen en liggers uitgevoerd in een zwaarder profiel en sterkere verbindingen ingezet, onder meer om de bewegingen van het gebouw in de gevel op te vangen. In de gevel zijn de voegen tussen de natuurstenen panelen verruimd en de verankering van deze panelen aan de achterconstructie verzwaard. Om de koppeling van de vloeren met de kernen te versterken, zijn uit de begane-grondvloer enkele delen weggehaald. In de vijflaagse parkeergarage onder het gebouw hebben enkele ronde kolommen uit het initiële constructief ontwerp plaatsgemaakt voor ovale kolommen. Voor de wand tussen de parkeervakken en de fietsenstalling is een hogere betonkwaliteit en meer wapening gebruikt.

Halverwege 2017 heeft BAM de bouw hervat. Daarbij zijn eerst de reeds geplaatste kernen, de wanden op de –1 vloer, delen van de begane-grondvloer en de eerste verdiepingvloer verwijderd en vervolgens de nieuwe kernen en de staalconstructies opgetrokken. De engineering, fabricage en montage van de staalconstructies is verzorgd door Staalbouw Nagelhout Bakhuizen.

• NL Architects
• www.groningerforum.nl
• Foto’s: Groninger Forum en BAM, modellen: ABT.