Het 70 m hoge bouwwerk is opvolger van de bestaande radartoren ‘2’ uit 1974 die het einde van zijn bouwtechnische levensduur heeft bereikt. Rondom de oudbouw zijn bovendien steeds meer hoge hallen en kranen verschenen, waardoor de toren niet meer voldoende radardekking kan bieden. De vervanger zal dit niet overkomen: de bestemming is in de zeewering aan de rand van de Maasvlakte, met andere bebouwing op gepaste afstand.

Voor zo’n 30.000 zeeschepen per jaar vormt de radartoren het eerste contact met de haven van Rotterdam. De toren pikt het signaal van de schepen op en geeft ze het adres van hun ligplaats door. Via een serie kleinere radarattenties worden de schepen vervolgens naar hun bestemming begeleid. Naast het radarsysteem beschikt de toren over marifoonapparatuur voor communicatie met de scheepvaart. Via een straalverbinding verzorgt de toren de datacommunicatie met Lichteiland Goeree. De hoogbouw werkt tevens als lichtbaken voor de schepen die het Yangtze-kanaal bevaren. Deze 600 m brede en 20 m diepe waterweg maakt de Maasvlakte en de havens toegankelijk voor grote containerschepen.

Functionaliteit stond voorop in de uitvraag van Havenbedrijf Rotterdam (Port of Rotterdam). Het Havenbedrijf geeft samen met Rijkswaterstaat de opdracht voor de bouw, maar gaat tevens het beheer en onderhoud verzorgen. Daarom moesten aanbieders op de uitvraag antwoord bieden op functionele vragen als: ‘Wat moet de reikwijdte van de radar zijn en daarmee de hoogte van de toren? Hoe zijn de voorzieningen in de toren bereikbaar, komt er een lift of een trap in? En wordt voorzien in een noodstroomaggregaat?

Bij de Europese aanbesteding is een life cycle costing benadering gehanteerd. Ook de kosten van onderhoud en eventuele ontmanteling van de toren wegen mee. Verder is een zorgvuldige inpassing cruciaal: de toren mag de zeewering beslist niet verzwakken. Gesteund door ABT en Royal HaskoningDHV hebben de twee opdrachtgevers vier aanbiedingen tegen het licht gehouden. In januari 2017 is de design&construct-opdracht gegund aan een consortium met Hollandia Infra als hoofdaannemer en engineer, CIG, Istimewa, PT Structural, Servicis TBI en Syb van Breda & Co.

Het winnend ontwerp belooft een 70 m hoge stalen toren in de vorm van een zandloper. De weervaststalen huid loopt van onderen tot halverwege de hoogte naar binnen en loopt daarna weer uit naar de top. De top is vanaf het maaiveld bereikbaar via een vaste spiraaltrap en een lift. In de top is plaats voor de technische ruimte en de bijbehorende klimaatinstallatie, de VHF-antennes en helemaal bovenin de radar met een balkon voor onderhoud en (de)montage. De drie straalzenders worden in het bovenste deel van de schacht ondergebracht. De slank getailleerde toren staat symbool voor het minimale materiaalgebruik in het project. Met een draagconstructie en afwerking in staal is de toren slank en licht te ontwerpen, snel te bouwen en tezijnertijd bovendien 100% herbruikbaar of recyclebaar.

De radartoren komt te rusten op een stalen paalfundering. De palen worden de bodem ingeschroefd tot op de harde zandlaag onder het dijklichaam. Onder het maaiveld worden de palen onderling verbonden door een stalen frame. Aan dit frame wordt de torenconstructie met voorspanboutverbindingen vastgemaakt. De krachten uit de toren worden direct naar de harde zandlaag afgevoerd, zonder zettingen van de dijk te beïnvloeden. De torenwanden worden opgebouwd uit 3D-gekromde, weervaststalen plaat met minimale wanddikten. De platen zijn zelfdragend en dragen bij aan de algehele stabiliteit en stijfheid van de toren.

 
Constructie, bouwkundige onderdelen en installatietechniek zijn integraal in één 3D-model opgezet. Op dit moment vindt de uitwerking plaats tot definitief BIM-ontwerp. Begin volgend jaar start de prefabricage van de toren, in drie afzonderlijke delen in de productiefaciliteit van Hollandia Infra in Krimpen aan den IJssel. Na het buigen van de weerstalen platen volgt de montage van de torendelen in een horizontale mal. In deze fase worden ook de trappen ingebracht. Vervolgens worden de torendelen rechtop gezet, techniekruimten ingebouwd en de installaties getest.

Direct daarna gaan de torendelen en het stalen funderingsframe op pontons over het water naar hun eindbestemming. Daar heeft civiel aannemer Servicis TBI de funderingspalen al geslagen, zodat de opbouw van fundering en toren direct kan beginnen. Na afwerking van de ruimten en het koppelen van de installaties zal het Havenbedrijf de radarinstallatie uit de oude toren overbrengen naar de nieuwe. Naar verwachting eind volgend jaar is de toren operationeel.

• Syb van Breda & Co architects
• ADO, nov. 2017