Station Utrecht Centraal dateert van 1843 en heeft sindsdien een zevental verbouwingen ondergaan. De meest recente verbouwing – van 2011 tot en met 2016 – kan de boeken in als de meest omvangrijke en ingrijpende tot op heden. De bestaande stationshal is omgebouwd tot een drie keer zo grote transferhal met een fors grotere traversevloer, een nieuwe ruimtelijke overkapping en nieuwe transparante gevels. Daarnaast zijn een tiental perronoverkappingen vernieuwd, perrons verbreed en sporen verlegd. Dankzij deze ingrepen kan Utrecht Centraal de groeiende stroom reizigers aan. Op dit moment is dat jaarlijks 88 miljoen. Het aantal loopt naar verwachting op tot 100 miljoen per jaar in 2030.

Het vlaggenschip van de stationsvernieuwing is de transferhal met een nieuwe stalen overkapping van 235 x 85 m. Aan de kap ‘hangen’ 10-12 m hoge glasgevels die een panoramisch zicht bieden op de perrons, sporen en de stad Utrecht. In de uitgestrekte hal zijn alle stations van het OV opgenomen: het treinstation in het midden en de stations voor de lokale en regionale bussen en trams aan weerszijden.

Elke zone van de hal wordt gemarkeerd door liften en roltrappen. De middenzone dient als overstap- en instapzone. Hierop komen alle roltrappen uit en vindt de reiziger de perronnummeringen en verwijzingen naar de vervoersmodaliteiten. Alle liften zijn in deze zone centraal gepositioneerd. Parallel aan de middenzone lopen (achter de roltrappen langs) twee uitstapzones die via trappen aantakken op het traverseniveau. Hierdoor lopen de in- en uitstappers elkaar niet in de weg.

De commerciële functies zijn geplaatst aan de langsgevels. Langs de zuidgevel loopt een eenlaagse winkelzone. Aan de noordgevel staan twee tweelaagse winkelplatforms van staal met glazen puien. De beide platforms worden verbonden door een loopbrug van staal met glazen brugdek.

De posities van de stations in de transferhal worden bevestigd door het golvend verloop van de overkapping: een hoge golf boven het treinstation in het midden en twee lagere golven boven de bus- en tramstations aan de zijkanten. In het interieur resulteert de golfbeweging van de kap in een geleding van het langgerekte volume. De golfbeweging wordt daarbij geaccentueerd door de rijen led-lampen aan de dakliggers.

Het stalen dak is op verschillende plekken doorsneden met grote glasstroken (die tevens als rookluiken fungeren) en een grote lensvormige glaspartij in het hogere middendeel van het dak. Zo is overdag de daglichttoetreding gegarandeerd. ’s Avonds straalt de hal door het vele glas juist licht uit op de omgeving.

Gezien vanaf de perrons ‘zweeft’ de terminal tot een hoogte van zo’n 18 m boven het maaiveld. De golvende kap verwijst naar de centrale in- en uitgangen aan de kopse zijden van de terminal. Zowel aan de Jaarbeurszijde als aan de kant van winkelcentrum Hoog Catharijne loopt de terminal uit op een verhoogd voorplein met daaronder een fietsstalling. Het opgetilde voorplein aan Jaarbeurszijde bevat tevens de hoofdentree van het nieuwe Stadskantoor Utrecht.

Door deze ‘open’ koppelingen slaat de terminal een brug naar de beide stadsdelen. Compleet met commerciële functies wordt de transferhal zelfs tot een vanzelfsprekende voortzetting van de stedelijke ruimte: een stadsstraat waar een ieder al winkelend de oversteek van oost naar west en vice versa kan maken; óók zonder in- en uitchecken.

De feestelijke opening van de OVT was op 8 december 2016, in het bijzijn van staatssecretaris Sharon Dijksma van Infrastructuur en Milieu, directeur Roger van Boxtel van de NS en – namens de beide opdrachtgevers voor de bouw – directeur Pier Eringa van ProRail en wethouder Victor Everhardt van de gemeente Utrecht.

In het project werd Benthem Crouwel Architects vergezeld door onder meer Movares (constructief ontwerp), Besix Nederland (hoofduitvoering), het Spaanse staalconstructiebedrijf Emesa (staalconstructies overkapping, gevels en liftschachten hal), RijnDijk Construction, Oskomera Staalbouw en Buiting Machinebouw & Staalconstructie (alle drie: staalconstructies perronkappen) en Hoogenboom Staal Montage (trappen, balustrades en andere secundaire staalconstructies).

• Foto’s: Jannes Linders, Rindert van der Toren en Benthem Crouwel Architects
• Uitgebreide projectbeschrijvingen: www.staalmakers.nl en vakblad Bouwen met Staal, nr. 254 (december 2016)

ADO, februari 2017